علائم فشار خون بالا: راهنمای جامع به همراه لیست کامل آزمایش‌ها

چرا باید فشار خون بالا را جدی بگیریم؟

طبق گزارش سال 2023 سازمان بهداشت جهانی (WHO)، بیش از ۱.۲ میلیارد نفر در سراسر جهان با علائم فشار خون بالا زندگی می‌کنند و نیمی از آن‌ها از وضعیت خود بی‌خبرند. فشار خون بالا (Hypertension) به درستی «قاتل خاموش» نامیده می‌شود؛ زیرا اغلب بدون هیچ علامت هشداردهنده‌ی مشخصی، به آرامی به رگ‌های خونی، قلب، مغز و کلیه‌های شما آسیب می‌زند.

آشنایی با علائم فشار خون بالا، اولین قدم برای جلوگیری و پیشگیری از عوارض جبران‌ناپذیر آن است. فشار خون، در صورتی که پیگیری و مدیریت نشود، عوارض خطرناکی به دنبال دارد. حمله قلبی، سکته مغزی و نارسایی کلیه تعدادی از نتایج آن است. در این مقاله از آزمایشگاه رایان شیراز، نشانه‌های رایج و علائم اورژانسی گرفته تا تفاوت‌های علائم فشار بالا در زنان، مردان و دوران حساس بارداری را بررسی خواهیم کرد. همچنین، به شما خواهیم گفت که چگونه استرس می‌تواند بر فشار خون تأثیر بگذارد. مهم‌تر از همه، با لیست کاملی از آزمایش‌های تشخیصی دقیق، به شما کمک می‌کنیم تا تصویری شفاف از وضعیت سلامتی خود به دست آورید.

علائم فشار خون بالا

مهمترین نشانه‌ فشار بالا چیست؟

مهمترین مساله این است که اکثر افراد، حتی با وجود اینکه دچار فشار خون بالا در حد خطرناک هستند، هیچ علامتی را تجربه نمی‌کنند. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، "تعداد بزرگسالان ۳۰ تا ۷۹ ساله مبتلا به فشار خون بالا از ۶۵۰ میلیون نفر در سال ۱۹۹۰ به ۱.۳ میلیارد نفر در سال ۲۰۱۹ دو برابر شده است." این نکته باید به ما یادآوری کند که با بیماری بسیار مرموز و خطرناکی مواجه هستیم که می‌تواند سال‌ها در سکوت پیشرفت کند.

با این حال، برخی افراد، به خصوص زمانی که فشار خون آنها به سطوح در سطح بالایی باشد، نشانه‌ها و علائم زیر را تجربه کنند:

• سردردهای مکرر: این سردردها معمولاً در پشت سر و هنگام صبح شدیدتر هستند؛
• سرگیجه و سبکی سر: احساسی شبیه به از دست دادن تعادل یا گیجی؛
• تنگی نفس: به خصوص هنگام در فعالیت بدنی؛ نکته مهمی که باید توجه کنید این است که قبلا فعالیت‌های بدنی ساده، مانند بالا رفتن از پله یا پیاده‌روی برایتان دشوار نبوده است؛
• تاری دید یا تغییرات در بینایی: ممکن است به صورت موقت دید شما تار شود یا نقاطی را در میدان دید خود مشاهده کنید.
• خونریزی بینی: اگرچه علت‌های زیادی دارد، اما خون دماغ‌های مکرر و بدون دلیل مشخص می‌تواند یک زنگ خطر باشد.
• احساس تپش قلب: حس کوبیدن یا لرزش در قفسه سینه.

به یاد داشته باشید که این علائم می‌توانند ناشی از شرایط پزشکی دیگری نیز باشند. تنها راه قطعی، اندازه‌گیری منظم فشار خون توسط یک متخصص یا با دستگاه‌های استاندارد خانگی است.

بیماران چه می‌گویند؟

آقای رضایی، یک حسابدار ۵۲ ساله در شیراز، ماه‌ها بود که از سردردهای صبحگاهی و خستگی مداوم رنج می‌برد. او این علائم را به حساب استرس کاری و کم‌خوابی می‌گذاشت. تا اینکه یک روز در محل کار دچار سرگیجه شدید و تاری دید موقت شد. مراجعه او به پزشک و یک اندازه‌گیری ساده فشار خون، عدد نگران‌کننده ۱۷۰/۱۰۰ میلی‌متر جیوه را نشان داد. آقای رضایی نمی‌دانست که ماه‌ها با یک بمب ساعتی در بدنش زندگی می‌کرده است.

علائم هشداردهنده و اورژانسی فشار خون بالا چیست؟

​علائم فشار خون بالا ناگهانی

گاهی اوقات، علائم فشار خون بالا ناگهانی و شدید بروز می‌کنند که نشان‌دهنده یک وضعیت اورژانسی به نام «بحران فشار خون» (Hypertensive Crisis) است. در این حالت، فشار خون به سرعت به ۱۸۰/۱۲۰ میلی‌متر جیوه یا بالاتر می‌رسد و می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی به ارگان‌های حیاتی بدن شود.

اگر شما یا اطرافیانتان هر یک از علائم زیر را تجربه کردید، فوراً با اورژانس تماس بگیرید یا به نزدیک‌ترین مرکز درمانی مراجعه کنید:

• سردرد بسیار شدید و ناگهانی (مشابه بدترین سردردی که تا به حال داشته‌اید)
• درد قفسه سینه (شبیه به حمله قلبی)
• تنگی نفس شدید
• گیجی، اضطراب شدید یا مشکل در تکلم
• تاری دید شدید
• بی‌حسی یا ضعف در صورت، دست‌ها یا پاها (علائم سکته مغزی)
• تهوع و استفراغ
• وجود خون در ادرار

این حالت‌ها یک شرایط اورژانی پزشکی است و به هیچ وجه آنها را نادیده نگیرید. 

تفاوت علائم فشار خون بالا در گروه‌های مختلف

فشار خون می‌تواند هر کسی را درگیر کند، اما علائم و عوامل بروز آن در گروه‌های مختلف، متفاوت است.

علائم فشار خون بالا در زنان چیست؟

زنان ممکن است علائم متفاوتی را نسبت به مردان تجربه کنند. شرایط خاصی مانند دوران بارداری، استفاده از قرص‌های ضدبارداری و یائسگی می‌توانند بر فشار خون زنان تأثیر بگذارند. علاوه بر علائم عمومی، زنان ممکن است بیشتر دچار خستگی، مشکلات خواب و گرگرفتگی شوند. پس از یائسگی، به دلیل تغییرات هورمونی، خطر ابتلا به فشار خون بالا در زنان به شدت افزایش می‌یابد.

علائم فشار خون بالا در مردان چیست؟

در مردان، فشار خون بالا اغلب در سنین پایین‌تری نسبت به زنان شروع می‌شود. عواملی مانند مصرف بیشتر الکل و دخانیات، می‌تواند خطر ابتلا را تشدید کند. یکی از علائمی که ممکن است به طور خاص در مردان با فشار خون مرتبط باشد، اختلال نعوظ است، زیرا آسیب به عروق خونی می‌تواند جریان خون را در سراسر بدن تحت تأثیر قرار دهد.

علائم فشارخون بالا در بارداری چیست؟

فشار خون بالا در دوران بارداری می‌تواند نشانه‌ای از یک وضعیت خاص پزشکی به نام «پره‌اکلامپسی» (مسمومیت بارداری) باشد. شرایطی که هم برای مادر و هم برای جنین خطرناک است. این وضعیت معمولاً پس از هفته بیستم بارداری رخ می‌دهد و در اصطلاح عوام، مسومیت بارداری نامیده شده است. زنان باردار، ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:

• فشار خون بالا (≥ ۱۴۰/۹۰ میلی‌متر جیوه)
• وجود پروتئین در ادرار
• تورم شدید در دست‌ها، صورت و پاها
• سردرد شدید و مداوم
• تغییرات بینایی مانند دیدن نقاط نورانی یا تاری دید
• درد در قسمت بالای شکم (سمت راست)

زنان باردار لازم است به طور مرتب، فشار خود را آزمایش کنند و مراقبتهای دوران بارداری را رعایت کنند.

فشار خون بالا عصبی چیست؟

بسیاری از ما عبارت «فشار خون عصبی» را شنیده‌ایم. علائم فشار خون بالا عصبی زمانی بروز می‌کند که بدن در پاسخ به استرس، اضطراب یا یک موقعیت هیجانی شدید، هورمون‌هایی مانند آدرنالین ترشح می‌کند. این هورمون‌ها باعث می‌شوند قلب تندتر بزند و رگ‌های خونی منقبض شوند که نتیجه آن افزایش موقتی فشار است. علائم آن می‌تواند شامل تپش قلب، گرگرفتگی، تعریق و احساس تنش باشد.

نکته مهم این است که این افزایش فشار خون، موقتی است و با برطرف شدن عامل استرس‌زا، به حالت عادی بازمی‌گردد. با این حال، اگر شما به طور مزمن در معرض استرس قرار دارید، این نوسانات مکرر می‌تواند در درازمدت به دیواره عروق شما آسیب رسانده و خطر ابتلا به فشار خون بالای مزمن را افزایش دهد.

لیست کامل آزمایش‌های فشار خون 

​اندازه‌گیری فشار خون با فشارسنج، اولین و ساده‌ترین قدم در تشخیص است. اما برای یک ارزیابی کامل، یافتن دلایل زمینه‌ای و بررسی میزان آسیب احتمالی به ارگان‌های بدن، پزشک شما ممکن است مجموعه‌ای از آزمایش‌های تکمیلی را تجویز کند. در ادامه، لیست دقیق و علمی انواع تست فشار خون آمده است:

آزمایش خون

• ​شمارش کامل خون (CBC): برای ارزیابی کلی سلامت و بررسی کم‌خونی.

• پنل متابولیک جامع (CMP): این پنل شامل بررسی سطح الکترولیت‌ها (مانند سدیم و پتاسیم)، قند خون و عملکرد کلیه و کبد است.

• پروفایل لیپید (Lipid Profile): اندازه‌گیری سطح کلسترول کل، LDL (کلسترول بد)، HDL (کلسترول خوب) و تری‌گلیسیرید برای ارزیابی خطر بیماری‌های قلبی.

• کراتینین و نیتروژن اوره خون (BUN): این دو شاخص کلیدی برای ارزیابی عملکرد کلیه‌ها هستند که اغلب اولین ارگان‌هایی هستند که تحت تأثیر فشار خون بالا قرار می‌گیرند.

• آزمایش ادرار (Urinalysis): آنالیز ادرار برای بررسی وجود خون، پروتئین یا سایر نشانه‌های آسیب کلیوی انجام می‌شود.

• الکتروکاردیوگرام (تستهای ECG یا EKG): این تستها فعالیت الکتریکی قلب را ثبت می‌کنند و می‌تواند ضخیم شدن عضله قلب (هیپرتروفی) یا آسیب‌های دیگر ناشی از فشار خون بالا را نشان دهند.

• اکوکاردیوگرام (Echocardiogram): این سونوگرافی از قلب، تصویری دقیق از ساختار و عملکرد قلب و دریچه‌های آن ارائه می‌دهد.

انجام دقیق و به‌موقع این آزمایش‌ها نقشی حیاتی در مدیریت صحیح فشار خون دارد. برای انجام تست فشار خون در شیراز، می‌توانید از خدمات آزمایشگاه رایان بهره‌مند شوید. آزمایشگاه رایان با بهره‌گیری از تجهیزات پیشرفته و کادری مجرب، آماده ارائه تمامی این خدمات تشخیصی با بالاترین دقت به شما شهروندان ساکن در شیراز و استان فارس است.

چگونه فشار خون عصبی را از فشار خون مزمن تشخیص دهیم؟

اگرچه فشار خون عصبی یک افزایش موقتی در فشار خون به دلیل استرس یا هیجان است، اما تکرار آن می‌تواند بسیار خطرناک باشد. هر بار که فشار شما به صورت ناگهانی بالا می‌رود، دیواره رگ‌ها و قلب را تحت تاثیر قرار می‌دهد. تکرار این وضعیت در درازمدت خطر ابتلا به فشار خون بالای مزمن (دائمی)، بیماری‌های قلبی و سکته را به دنبال دارد.

فرق فشار خون عصبی و مزمن چیست؟

• فشار خون عصبی: پس از رفع عامل استرس‌زا (مثلاً بعد از چند دقیقه آرام‌سازی و تنفس عمیق)، به حالت عادی بازمی‌گردد.
• فشار خون بالا دائمی (مزمن): در اکثر مواقع و حتی در حالت استراحت، بالاتر از حد طبیعی (معمولاً بالای ۱۴۰/۹۰) باقی می‌ماند.

راه تشخیص قطعی: بهترین راه، اندازه‌گیری منظم فشار خون در زمان‌های مختلف روز و در شرایط آرامش کامل در خانه است. اگر اعداد شما به طور مداوم بالا هستند، شما به فشار خون بالای مزمن مبتلا هستید و باید به پزشک مراجعه کنید.

تجربه بیماران درباره علائم فشار خون

بسیاری از بیماران علائم فشار خون بالا را از زبان خودشان بیان کرده‌اند. مرور این تجربه‌ها به ما کمک می‌کند تا نشانه‌های احتمالی را بهتر بشناسیم و اهمیت مراجعه به پزشک را جدی بگیریم.

۱. خون‌دماغ ناگهانی و مکرر

بعضی بیماران گفته‌اند که بدون علت مشخص دچار خون‌دماغ خفیف می‌شوند. وقتی این حالت همراه با سردرد یا تپش قلب بروز کند، می‌تواند نشانه‌ای هشداردهنده از فشار خون بالا باشد.

۲. گرگرفتگی، تعریق و داغ شدن دست و پا

برخی افراد تجربه کرده‌اند که ناگهان دچار گرگرفتگی، تعریق شدید و داغ شدن دست و پا می‌شوند. این وضعیت معمولاً با تپش قلب و تنگی نفس همراه است و یکی از علائم رایج فشار بالا محسوب می‌شود.

۳. تمایل زیاد به مصرف نمک و خوراکی‌های شور

تعدادی از بیماران تأکید کرده‌اند که علاقه زیادی به مصرف نمک، پنیر و دوغ دارند. این عادت غذایی می‌تواند خطر ابتلا به فشار خون بالا را افزایش دهد و شدت علائم را بیشتر کند.

۴. حالت تهوع و نقش استرس

برخی تجربه کرده‌اند که در شرایط استرس دچار حالت تهوع، تپش قلب و احساس سنگینی در سر می‌شوند. استرس یکی از عوامل تشدیدکننده است و می‌تواند علائم را واضح‌تر نشان دهد.

۵. سردرد، سرخی صورت و بالا رفتن ضربان قلب

بعضی بیماران گزارش کرده‌اند که در زمان افزایش فشار خون، دچار سردرد شدید، سرخ شدن صورت و بالا رفتن ضربان قلب تا ۱۵۰ یا حتی ۱۷۰ می‌شوند. 

۶. احساس سنگینی سر و دشواری در نفس کشیدن

چند نفر توضیح داده‌اند که وقتی فشار خونشان بالا می‌رود، سرشان سنگین می‌شود و نفس کشیدن برایشان سخت‌تر از حالت عادی است. این تجربه می‌تواند هشداری جدی برای کنترل فشار خون باشد.

گزارش‌های واقعی بیماران نشان می‌دهد که فشار خون بالا ممکن است با علائمی مثل خون‌دماغ، گرگرفتگی، تعریق، تپش قلب، سردرد، سرخ شدن صورت و مشکل در تنفس همراه باشد. از سوی دیگر، مصرف زیاد نمک و استرس نیز می‌تواند این علائم را تشدید کند. با این حال، برخی بیماران یادآور شده‌اند که فشار خون بالا همیشه علائم واضح ندارد. بنابراین بهترین راه تشخیص، اندازه‌گیری منظم فشار خون و مراجعه به پزشک متخصص قلب و عروق است.

راهکارهای فوری و خانگی

توجه داشته باشید که روش‌هایی که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌شود، درمان قطعی نیستند. لذا هرگز نباید آنها را با درمان‌ها و داروهای پزشکی، جایگزین کنید. اما می‌توانند در شرایط استرس‌زا به کنترل موقت فشار خون کمک کنند.

پایین آوردن فوری فشار خون در خانه

وقتی احساس می‌کنید فشار خونتان بالاست (مثلاً دچار سردرد یا سرگیجه شده‌اید) و به پزشک دسترسی فوری ندارید، چند راهکار موقت و اورژانسی برای کمک به کاهش آن وجود دارد. توجه کنید که این روش‌ها جایگزین درمان پزشکی نیستند.

• آرام‌سازی و تنفس عمیق: در یک مکان آرام بنشینید، چشمان خود را ببندید و برای ۵ دقیقه نفس‌های عمیق و آرام بکشید. دم از طریق بینی و بازدم طولانی از طریق دهان. این کار به آرام شدن سیستم عصبی کمک می‌کند.
• نوشیدن آب: کم‌آبی می‌تواند باعث افزایش فشار خون شود. نوشیدن یک لیوان آب می‌تواند مفید باشد.
• پرهیز از نمک و کافئین: از مصرف هرگونه ماده غذایی شور، قهوه یا نوشیدنی‌های انرژی‌زا خودداری کنید.
• قرار دادن پاها در آب گرم: این کار می‌تواند به گشاد شدن رگ‌های خونی در پاها و کاهش موقت فشار در قسمت بالایی بدن کمک کند.

اگر علائمی مانند درد قفسه سینه، تنگی نفس شدید یا تاری دید داشتید، این روش‌ها کافی نیست و باید فوراً با اورژانس تماس بگیرید.

برای پایین آوردن فشار خون چه بخوریم؟

بسیاری از مواد غذایی روزمره ما می‌توانند مقصر اصلی فشار خون بالا باشند. شناخت و پرهیز از آن‌ها قدم بزرگی در کنترل این بیماری است.

لیست غذاهای ممنوعه برای فشار خون بالا

• نمک (سدیم): این بزرگترین دشمن شماست. غذاهای فرآوری‌شده مانند سوسیس، کالباس، کنسروها، فست‌فودها، چیپس و پنیرهای شور نیز سرشار از سدیم پنهان هستند.
• شکر و شیرینی‌جات: مصرف زیاد شکر، به خصوص در نوشابه‌ها و شیرینی‌ها، باعث افزایش وزن و التهاب در بدن شده و به طور غیرمستقیم فشار خون را بالا می‌برد.
• چربی‌های اشباع و ترانس: روغن‌های جامد، کره، گوشت‌های پرچرب و غذاهای سرخ‌شده باعث گرفتگی عروق و افزایش فشار خون می‌شوند.
• کافئین بیش از حد: مصرف زیاد قهوه، چای پررنگ و نوشیدنی‌های انرژی‌زا می‌تواند باعث افزایش موقتی اما مکرر فشار خون شود.
• الکل: مصرف نوشیدنی‌های الکلی آسیب جدی به عروق و قلب وارد می‌کند.

آیا سیر و آبلیمو واقعاً فشار خون را پایین می‌آورد؟

بله، تحقیقات علمی نشان داده‌اند که سیر و آبلیمو هر دو می‌توانند در کنترل فشار خون نقش مثبتی داشته باشند، اما نباید آن‌ها را به عنوان درمان قطعی در نظر گرفت.

• سیر: حاوی ترکیبی به نام آلیسین است که به گشاد شدن رگ‌های خونی کمک کرده و می‌تواند به طور ملایم فشار خون را کاهش دهد. مصرف سیر خام یا مکمل‌های آن بیشترین تأثیر را دارد.
• آبلیمو: سرشار از پتاسیم و ویتامین C است. پتاسیم به دفع سدیم اضافی از بدن کمک می‌کند و ویتامین C یک آنتی‌اکسیدان قوی است که به سلامت رگ‌ها کمک می‌کند.

نکته مهم: این مواد طبیعی مکمل درمان اصلی هستند و هرگز نباید جایگزین داروهایی شوند که پزشک برای شما تجویز کرده است. استفاده از آن‌ها در کنار رژیم غذایی سالم و ورزش می‌تواند اثربخشی درمان را افزایش دهد.

بهترین و دقیق‌ترین دستگاه فشار خون خانگی (بازویی یا مچی)

برای اندازه‌گیری فشار در خانه، انتخاب دستگاه دقیق و استاندارد بسیار مهم است. به طور کلی، دستگاه‌های فشارسنج دیجیتال بازویی نسبت به دستگاه‌های مچی ارجحیت دارند.

• دستگاه‌های بازویی: این دستگاه‌ها به دلیل اینکه فشار را از شریان اصلی بازو (که نزدیک‌تر به قلب است) اندازه‌گیری می‌کنند، دقیق‌تر و قابل اعتمادتر هستند. اکثر پزشکان و انجمن‌های قلب در سراسر جهان استفاده از این نوع دستگاه را توصیه می‌کنند.
• دستگاه‌های مچی: این نوع دستگاه‌ها بسیار حساس به وضعیت قرارگیری بدن هستند. اگر دست شما در سطح قلب قرار نگیرد، عدد نمایش داده شده می‌تواند خطای زیادی داشته باشد. استفاده از آن‌ها تنها برای افرادی توصیه می‌شود که به دلیل چاقی زیاد یا شرایط پزشکی خاص، امکان استفاده از کاف بازویی را ندارند.

چگونه می‌توانم در خانه فشار خونم را به درستی اندازه بگیرم؟

برای اندازه‌گیری دقیق فشار خون در منزل، این نکات را رعایت کنید:

• حداقل ۳۰ دقیقه قبل از اندازه‌گیری، از مصرف کافئین، ورزش و سیگار کشیدن خودداری کنید.
• آرام بنشینید و به مدت ۵ دقیقه استراحت کنید.
• پاهای خود را روی زمین صاف قرار دهید و آن‌ها را روی هم نیندازید.
• بازوی خود را روی یک سطح صاف (مانند میز) طوری قرار دهید که هم‌سطح قلب شما باشد.
• کاف دستگاه را مستقیماً روی پوست بازوی خود ببندید (نه روی لباس).
• دو یا سه بار با فاصله یک دقیقه اندازه‌گیری کرده و میانگین آن‌ها را ثبت کنید.​

سوالات متداول (FAQ)

۱. آیا پایین آوردن فشار خون با سوزن (طب سوزنی) واقعیت دارد؟

برخی مطالعات نشان داده‌اند که طب سوزنی ممکن است به طور موقت و به میزان اندکی به کاهش فشار خون کمک کند، احتمالاً از طریق کاهش استرس و بهبود جریان خون. با این حال، انجمن قلب آمریکا (AHA) و سایر نهادهای معتبر پزشکی، آن را به عنوان یک درمان اصلی برای فشار خون بالا توصیه نمی‌کنند.

۲. آیا فشار خون ۱۴ روی ۹ خطرناک است؟

بله، این میزان فشار خون خطرناک تلقی شده و نیازمند مراجعه فوری به پزشک است. اگر فشار خون شما به طور مداوم در این محدوده یا بالاتر باشد، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی در شما به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد.

جمع‌بندی و نکات کلیدی

فشار خون بالا یک بیماری جدی است؛ اما خبر خوب این است که می‌توان آن را به خوبی کنترل کرد. ما در این مقاله تلاش کردیم تا شما را با تمام جنبه‌های علائم فشار خون بالا آشنا کنیم، از نشانه‌های پنهان آن گرفته تا زنگ‌های خطر اورژانسی. به یاد داشته باشید که تشخیص فوری از طریق معاینات منظم و آزمایش‌های دقیق، بهترین سپر دفاعی شما در برابر عوارض این «قاتل خاموش» است.

سلامتی شما ارزشمندترین دارایی شماست. برای بررسی وضعیت سلامتی خود و انجام آزمایش‌های دوره‌ای، می‌توانید با کارشناسان ما در آزمایشگاه رایان شیراز در تماس باشید. برای اطلاعات بیشتر کلیک کنید.​